Waarom wordt er gebruik gemaakt van training in het Dolfinarium?
Zeezoogdieren die in dierenparken leven hoeven niet te jagen. Toch beschikken zij over een hoge intelligentie en een hoog energievermogen dat in het wild vooral wordt gebruikt (en verbruikt) om te jagen. Bij jagen wordt natuurlijk meer dan alleen lichamelijke inspanning gebruikt, de dieren maken ook gebruik van jachttactieken en calculatie.Hierdoor is het noodzakelijk de dieren onder menselijke zorg toch genoeg verrijking te kunnen bieden, zowel lichamelijk als mentaal.
Dit gebeurt in de vorm van voedselverrijking, omgevingsverrijking, senseorische verrijking zoals speelgoed, sociale verrijking, cognitieve verrijking en ook training. Door de uitzonderlijke intelligentie, het probleem-oplossend vermogen, maar ook de natuurlijke nieuwshierigheid van zeezoogdieren zoals dolfijnen leren ze vrij snel vergeleken met de meeste andere dieren. Sommige soorten kunnen meer dan 50 verschillende gedragingen leren gekoppeld aan een uniek handgebaar. In een training kan er van verschillende soorten verrijking gebruik worden gemaakt. Zoals het maken van sprongen, dat bijdraagt aan het behouden van de conditie tot mentale verrijking zoals het oplossen van puzzels.
Het trainen van een zeezoogdier wordt in alle gevallen bereikt met de zogeheten "Positive Reinforcement" methode. De meest bekende vorm van deze methode is de "clickertraining". Het basisprincipe van deze methode is het dier belonen voor gewenst gedrag. Bij ongewenst gedrag wordt het dier genegeerd in plaats van gecorrigeerd of gestraft. Het doel van de training is dat een dier gewenste gedragingen vertoond zonder negatieve ervaringen zoals stress, angst of agressie.
Omdat het dier alleen positieve of neutrale prikkels ervaart tijdens deze training is de methode erg succesvol en kan het worden gebruikt bij honderden soorten dierentuindieren waaronder zowel zoogdieren, vogels, reptielen, vissen en zelfs insecten! Wanneer de training begint zal eerst een positief signaal worden aangeleerd. In het geval van dolfijnen is dit vrijwel altijd een fluitsignaal, maar het kan ook een stemsignaal zijn zoals bij vinpotigen. Trainers en verzorgers dragen een fluitje met een hoge frequentie, enigzins te vergelijken met een fluitje gebruikt voor hondentraining. Het dier leert dat na de fluittoon iets positiefs volgt. Een makkelijke beloning is voedsel (aangezien voedsel vrijwel altijd positieve gevoelens oproept bij dieren), maar dit is zeer zeker niet altijd het geval. Dolfijnen worden ook vaak beloond met een speeltje, ijsklontjes, gelatine, waterstralen of een enthousiaste reactie van de verzorger (gelijkend als bij hondentraining). Een trainingsessie kan zelfs volledig bestaan uit deze zogenaamde 'Secundary Reinforcement' beloningen, die niks met voedsel te maken hebben. Vaak wordt het dier geleerd om een "target" aan te raken. Dit is vaak een steel of stok met aan het einde een grote knop met een opvallende kleur. Wanneer het dier de knop aanraakt krijgt het een beloning. Wanneer het dier dit begrijpt kan het geleerd worden de target te volgen. Hierdoor kun je het dier bijvoorbeeld omhoog laten komen uit het water of een cirkel laten draaien. De laatste stap is om de gewenste gedraging te belonen en er uiteindelijk een handgebaar aan te koppelen. Ook de target wordt bij veel verschillende dieren gebruikt.
Gezondheidstraining
De belangrijkste training is echter de gezondheidstraining. Deze training wordt standaard uitgevoerd in alle parken die zeezoogdieren houden. De gezondheidstraining is een serie van gedragingen waardoor het mogelijk wordt een dier vrijwillig te onderzoeken en zelfs te behandelen wanneer dit nodig is. Zo wordt er bij dolfijnen bijvoorbeeld gekeken naar de tanden, ogen, het blaasgat, de buikzijde, er wordt temperatuur opgenomen, het dier wordt gewogen en er wordt zelfs vrijwillig bloed geprikt of urine afgenomen. Door deze training regelmatig uit te voeren raken de dieren gewend aan deze procedures en is het makkelijk de dieren te monitoren en gezond te houden. De gezondheidstraining wordt in dierenparken bij een groot aantal soorten uitgevoerd. De gezondheidstraining van zeezoogdieren is echter wel de meest geavanceerde en meest stressvrije methode. Het dier werkt in direct contact met de verzorger/trainer en hoeft niet te worden verdoofd om bijvoorbeeld bloed te prikken, gewicht te bepalen of het dier te transporteren. Zelfs kleine medische ingrepen kunnen worden uitgevoerd. Het dier wordt continu beloond en koppelt dus geen negatieve ervaringen aan deze training.
Gebruik in dierentuinen
Gezondheidstraining neemt ook de factor van stress weg en maakt het in vele gevallen makkelijker om dieren te managen. Denk hierbij aan transport en het scheiden of reguleren van dieren. Ook de noodzaak om dieren te verdoven bij kleine (of zelfs wat meer gecompliceerde) ingrepen is overbodig als zij deze handelingen vrijwillig kunnen ondergaan. Denk hierbij aan handelingen zoals gebitsverzorging, wondverzorging etc. Verdoving brengt in bijna alle gevallen veel stress met zich mee, het is voor de dieren een negatieve ervaring en bovendien zijn er risico's aan verbonden wanneer het dier verkeerd of onvolledig wordt verdoofd. Bij dolfijnen en andere walvisachtigen zoals bruinvissen is verdoving zelfs vrijwel onmogelijk omdat de ademhaling een bewuste handeling is. Dit betekent dat de ademhaling stopt wanneer de dieren het bewustzijn verliezen. In dit geval is gezondheidstraining dus nog belangrijker om de dieren makkelijk en goed te kunnen behandelen met zo min mogelijk stress. In veel gevallen pas je dit principe ook al bij je eigen huisdieren toe! Een voorbeeld hiervan is het poetsen en hoeven krabben van paarden. Hierdoor leert het paard comfortabel te zijn wanneer je alle plekken van het lichaam benadert en aanraakt. Ook geven ze vrijwillig de hoef aan bij het verzorgen van de hoeven. Door deze routines uit te voeren verloopt een bezoek van de dierenarts en/of hoefsmid vaak veel makkelijker. Je hond thuis leren om op een tafel te springen omdat dit bij de dierenarts vaak wat moeilijker verloopt is een ander voorbeeld.
Ook de positive reinforcement methode in het algemeen wordt veel toegepast bij huisdieren. Denk aan clickertraining of het belonen van het hond, kat of vogel met een snoepje en enthousiaste reactie bij een gewenste gedraging. Echter is in het geval van huisdieren het straffen nog steeds populair wanneer een gedraging niet naar wens is. Bijvoorbeeld door een stemverheffing, het dier een speeltje af te pakken of zelfs met een tik op de snuit of het hoofd. Dit hoort niet bij deze methode! Wanneer een dier in een dierenpark de gewenste gedraging niet of verkeerd uitvoert wordt het genegeerd, niet gestraft. Zo weet het dier dat er iets niet goed is gegaan. Na een korte pauze wordt de gedraging opnieuw gevraagd.